Jeszcze w latach 90’ XX wieku Michael E. Porter przedstawił koncepcję Łańcucha Wartości. Jednak w wielu organizacjach wciąż analizuje się wyłącznie koszty logistyki a nie wartość, którą łańcuch dostaw tworzy.
O tym dlaczego jest to błąd i ile kosztuje firmy myślenie o logistyce wyłącznie w kategoriach wydatków napiszę przy innej okazji. Natomiast teraz porozmawiajmy o tym co bezpośrednio wszystkich interesuje czyli o pieniądzach.
Planując budżet w swojej firmie na pewno myślisz o tym:
- jak szczegółowo uwzględnić koszty logistyczne?
- jaki wpływ na wynik finansowy mają koszty logistyki?
- jakie wartości przyjąć jako benchmark w swojej branży?
Poniżej przedstawiam analizę kosztów logistyki w kilku różnych sektorach. Omawiam dane zebrane przez Tompkins Institute, którymi dysponuję dzięki otwartości jaką wykazał się swojego czasu Steven Simonson.
Tompkins International to założona w 1975 roku w USA firma dostarczająca rozwiązania dla łańcucha dostaw. Obecnie funkcjonuje w trzech obszarach: doradztwa, sprzętu służącego do transportu wewnątrz magazynowego i robotyki.
Omawiane dane pochodzą z 7 branż oraz kilkuset firm o różnej wielkości. Dlatego aby koszty logistyki pomiędzy nimi były porównywalne prezentowane są jako procent od obrotów przedsiębiorstwa.
Co stanowi koszty logistyki?
Praktycznie podchodząc do tematu jako ktoś kto odpowiadał za Łańcuch Dostaw w dużej organizacji uważam, że planując budżet logistyki trzeba uwzględnić przynajmniej trzy główne grupy kosztów.
Po pierwsze koszty funkcjonowania magazynu, centrum dystrybucyjnego lub realizacyjnego. W tym koszty przyjmowania dostaw oraz obsługi oraz wysyłki zamówień klientów.
Po drugie koszty transportu, które w zależności od branży oraz strategii organizacji będą obejmowały koszty utrzymania własnej floty lub usług transportowych.
Wreszcie koszty ogólne, na które składają się przede wszystkim płace zespołu specjalistów i managerów w zespole logistyki. Ponadto koszty utrzymania systemów bez których dzisiejsza logistyka po prostu nie funkcjonuje.
Jeżeli interesują Cię jakie systemy informatyczne mam na myśli to polecam wcześniejszy artykuł – Jak wybrać system wspierający Łańcuch Dostaw?
Uwaga: Niektóre organizacje przyjmują konwencję planowania i raportowania kosztów systemów wspierających łańcuch dostaw w ramach budżetu IT. Nie uważam tego podejścia za korzystne.
Oczywiście powyższy podział stanowi pewne uproszczenie. Nie pokrywa wszystkich kosztów funkcjonowania całego łańcucha dostaw. Do których należy również wliczyć chociażby koszt utrzymania zapasu.
W jaki sposób określić koszty finansowe związane z zamrożeniem kapitału w produktach gotowych lub półproduktach oraz materiałach napiszę może jeszcze innym razem.
W tym artykule omówię wyłącznie bezpośrednie koszty logistyki.
Koszty magazynu – struktura
Na koszty funkcjowania magazynu, centrum dystrybucyjnego lub szerzej rzecz ujmując centrum logistycznego składają się koszty pracy załogi, utrzymania samego obiektu, amortyzacji sprzętu, a także koszty jego działania.
Zgodnie z danymi zebranymi przez Tompkins Institute największą kategorię kosztów w centrach logistycznych stanowią koszty pracy załogi. Stanowią aż 61% wszystkich kosztów operacji czyli praktycznie 2,5 razy więcej niż koszty utrzymania budynku.
Relacja pomiędzy wysokością kosztów pracy a pozostałymi kosztami funkcjonowania magazynu zależy oczywiście od lokalizacji. Przedstawione poniżej poglądowe wartości zostały uśrednione pomiędzy Ameryką Północną oraz Europą.
Niemniej jednak bazując na moim własnym doświadczeniu rząd wielkości prezentowany na powyższym wykresie stanowi sensowny punkt odniesienia również w Polskich warunkach.
W firmach, w których miałem wgląd koszty pracy magazynu płace załogi zawsze stanowiły od 50% do 70% wszystkich raportowanych kosztów.
Kolejna największa kategoria czyli koszty utrzymania budynku obejmuje: czynsz lub wynajem powierzchnii, opłaty za energie elektryczną, wodę, wywóz śmieci a takżę gospodarkę ściekami.
Wszystkie te koszty razem stanowią jednak według udostępnionych danych około 25% całkowitych kosztów pracy centrów logistycznych.
Dalej znajdują się mniejsze kategorie kosztów takie jak utrzymanie maszyn (około 4%) i sprzętu mobilnego (około 2%) oraz kilka innych pomniejszych grup kosztów (łącznie do 8%).
Znając strukturę kosztów swojego magazynu (lub magazynów w przypadku większych organizacji) można zacząć zastanawiać się a ile wszystko to razem powinno kosztować?
Inaczej mówiąc jaki procent obrotów firmy mogą stanowić koszty samych operacji wewnątrz magazynowych?
Jak czytać kolejne wykresy?
Zanim odpowiem na to pytanie najpierw jednak kilka informacji o sposobie prezentacji danych. Interpretacja reszty artykułu będzie łatwiejsza jeżeli poświęcisz chwilę i przeczytasz również poniższą sekcję.
Wszystkie pozostałe w artykule wykresy przedstawiają koszty jako procent od sprzedaży w skali roku. W okresach krótszych wyniki mogą być odmienne od prezentowanych. W zależności od sezonowości sprzedaży w danym biznesie.
Wykresy skonstruowałem jako pudełkowe (z angielskiego tzw. box-plots). Więcej na temat tego rodzaju wykresów możesz znaleźć chociażby na Wikipedii – Wykres pudełkowy. Graficzna reprezentacja danych.
W tym miejscu powiem więc tylko, że na wykresach znajdziesz cztery informacje:
- Minimum – najmniejszy deklarowany przez badane przedsiębiorstwa poziom kosztów (przedstawiony w postaci wąsa po lewej)
- Pierwszy kwartyl – poziom poniżej którego 1/4 badanych firm deklaruje swoje koszty (przedstawiony przez początek ciemniejszego prostokąta)
- Medianę – poziom poniżej i powyżej którego połowa firm określa koszty (przedstawiona jako styk ciemniejszego i jaśniejszego prostokąta)
- Trzeci kwartyl – poziom poniżej którego 3/4 badanych firm deklaruje swoje koszty (przedstawiony przez koniec jaśniejszego prostokąta)
Nie znajdziesz natomiast informacji o maksymalnych zarejestrowanych wśród badanych firm kosztach logistyki.
Nie została ona udostępniona przez Tompkins Institute a ja nie dopytywałem. Uważam, że najwyższe koszty nic nie wnoszą w pracę nad logistyką. Nie jest sztuką wydać więcej czy też pracować na większym budżecie.
Zawsze należy porównywać się wyłącznie do najlepszych. W tym przypadku do najniższych wartości.
Koszty magazynu – poziom
Odpowiadając na wcześniej postawione pytanie – koszty operacji wewnątrz magazynowych stanowią zazwyczaj do połowy kosztów całej logistyki.
Jednak poziom wydatków na funkcjonowanie centrum logistycznego różni się znacznie. Zarówno pomiędzy różnymi branżami jak i wewnątrz jednej branży.
W badanej próbie przedsiębiorstw największe koszty względem sprzedaży wykazywały firmy z sektorów Home Products, Health & Beuty, oraz Food & Beverage.
Były to również sektory o największym rozstrzale kosztów pomiędzy poszczególnymi badanymi firmami. W sektorze Home Products różnica między pierwszym a trzecim kwartylem wynosiła prawie 9,4%.
Powodem takiej sytuacji jest charakter obsługiwanych produktów. Waga, rozmiar, szczególne warunki składowania. Wszystko to wpływa na wzrost kosztów magazynowania, przenoszenia, oraz wysyłki.
Zgrzewka wody, opakowań cukru, czy karton zawierający kilka szamponów po 500ml. Wszystko to obsługiwane na paletach zajmuje znacznie więcej miejsca niż na przykład ubrania czy elektronika.
Wysokie koszty procesów logistycznych występują również w przypadku produktów wymagający chłodzenia lub mrożenia. Firmy produkujące lub handlujące żywnością świeżą mają więc również relatywnie wysoki poziom kosztów operacji logistycznych.
Najmniejszy koszty w odniesieniu do sprzedaży wykazują natomiast firmy z sektorów Electronics & Electricals oraz Appareal & Accessories.
Ponownie wynika to z charakterystyki fizycznej obsługiwanego asortymentu. W tych sektorach cena pojedynczej sztuki produktu, a w efekcie wartości sprzedaży, jest stosunkowo wysoka.
Natomiast koszty w odniesieniu do wartości sprzedaży automatycznie są niższe. Nie oznacza to oczywiście, że koszty w wartościach absolutnych również są niższe niż w pozostałych branżach.
Smartphone może mieć ten sam koszt przyjęcia, składowania, oraz wysyłki co kredka do oczu. Po prostu jego obsługa logistyczna w odniesieniu do ceny sprzedaży stanowi relatywnie mniejszą wartość.
Koszty transportu
Kolejną, w wielu rodzajach działalności gospodarczej, najwiekszą grupą kosztów logistyki są wydatki na transport. W niektórych firmach stanowią nawet trzy czwarte kosztów logistyki.
Najczęściej są to koszty związane z dostawą zamówień do klienta. W niektórych przypadkach obejmują jednak w zależności od stosowanych z dostawcami wersji Incoterms również koszty odbioru surowców lub opakowań oraz ewentualne powiązane opłaty celne.
Jeżeli interesują Cię sposoby rozliczeń w ramach Incoterms polecam przejrzeć infografikę zapisaną na Pinterest Logistyka po prostu.
Wróćmy jednak do całościowych kosztów transportu w odniesieniu do wartości sprzedaży danej organizacji. Wśród przedsiębiorstw objętych badaniem najwyższy poziom kosztów transportu względem obrotów wykazywały firmy w branży Food & Beverage.
Drugim sektorem, w którym koszty transportu stanowiły znaczący odsetek był Retail a trzeci w kolejności był segment producentów Appareal & Accossories.
Ponownie firmy z branży Food & Beverages charakteryzowały się również największym rozstrzałem pomiędzy pierwszym (1,6%) a trzecim kwartylem (10,0%) omawianych kosztów.
W tym przypadku należy jednak zaznaczyć, że zróżnicowanie zależy od geograficznego rozłożenia klientów oraz dostawców danej organizacji. Dostawa na większe odległości wiąże się z większymi kosztami.
Można się jednak na to przygotować. Po prostu trzeba wkalkukować rosnące koszty transportu w swoją strategię. Między innymi o tym pisałem wcześniej w artykule 6 spraw, które każdy CEO powinen wiedzieć powinien o łańcuchu dostaw.
Jeżeli łańcuch dostaw jest budowany perspektywnicznie to również transport jesteśmy w stanie zawczasu przygotować.
Rozkładu pozostałych kosztów logistyki nie będę omawiał. Koszty ogólne wynoszą kilkukrotnie mniej niż koszty transportu i koszty funkcjonowania centrów logistycznych. Spójrzmy na całość kosztów logistyki.
Czyli ile kosztuje logistyka?
Po zsumowaniu obu omówionych wczeseniej kosztów logistyki otrzymujemy perspektywę widoczną na poniższym wykresie.
Wychodzi, że w badanej próbie przedsiębiorstw największe całościowe koszty w odniesieniu do wartości obrotu mają firmy z branży Food & Beverages. Na drugą pozycję wysuwa się sektor Electronics & Electricals. Natomiast przedsiębiorstwa w obszarze Retail pozostają na trzecim miejscu.
Na prezentowane wyniki należy oczywiście patrzeć wyłącznie referencyjnie. W każdym przedsiębiorstwie poziom kosztów uwarunkowany jest szeregiem czynników.
Bez przeprowadzania szczegółowego audytu nie można więc stwierdzić czy w danej organizacji wydatki powinny być optymalizowane czy wręcz odwrotnie – czy organizacja skorzystałaby na inwestycjach w rozwój funkcji logistyki i łańcucha dostaw.
Można jednak zacząć zadawać sobie pytania o strategię swojej firmy. Porównywać siebie lub konkurentów względem zakresu ponoszonych kosztów.
Jeżeli zastanawiasz się w jaki sposób dotrzeć do informacji o poziomie kosztów logistyki swoich konkurentów to podpowiem – polecam śledzić ogłoszenia rekrutacyjne, które pojawiają się na Linked In lub innych portalach.
Bardzo dużo można dowiedzieć się analizując powszechnie dostępne dane i zestawiając ze sobą wynikające z różnych źródeł informacje.
Przykładowo w zeszłym roku Primark szukał Dyrektora Logistyki. W opisie obowiązków wypisano „zarządzanie budżetem ~250 mln £ rocznie” i odpowiedzialność za „end to end logistics”.
Primark to irlandzka sieć handlowa posiadająca ~400 placówek w Europie. W sierpniu 2020 Primark otworzyłem pierwszy sklep w Polsce. Według informacji zamieszczonych na Wikipedii osiągnał w tym samym roku sprzedaż rzędu 5,9 mld £.
Porównując zatem budżet widoczny w ogłoszeniu z poziomem osiąganych obrotów można łatwo wywnioskować, że Primark pracował na poziomie kosztów logistyki 4,2%.
Na koniec nic o eCommerce?
Być może zastanawiasz się dlaczego w tym artykule nie odnoszę się zupełnie do logistyki w eCommerce.
Powód jest prozaiczny. Dane udostępnione przez Tompkins Institute nie obejmują tego sektora. Mogę więc tylko na bazie swojego doświadczenia stwierdzić, że logistyka eCommerce bywa znacząco droższa.
Spójrzmy na ogólno dostępny przykład Zalando. Zgodnie z opublikowanym przez firmę w 2019 Investors Factbook koszty logistyki tego lidera eCommerce wynosiły 23% do 28% obrotu.
W klejnych latach jeszcze wzrosły. Co prawda w kolejny wydaniach Investors Factbook Zalando nie podaje wprost kosztów logistyki względem obrotów.
Niemniej na bazie raportów rocznych, które Zalando jako spółka giełdowa jest zobligowane publikować można wyliczyć, że w 2019 roku koszty ich logistyki osiągnęły 35% względem sprzedaży…
Biorąc pod uwagę obecne tendencje sądzę, że nie jest to najwyższy poziom, który zaaobserwujemy w firmie nie będącej operatorem logistycznym. Niemniej mam nadzieję, że następne wzrosty będą lepiej planowane.
Mam również nadzieję, że przedstawiona perspektywa przyda Ci się w zarządzaniu logistyką we własnej organizacji. Jeżeli stwierdzisz, że potrzebujesz więcej pamiętaj, że możesz zwrócić się do mnie.
Najłatwiej poprzez mój profil na Linked In lub formularz w zakładce Kontakt.
Zachęcam Cię również do zapisania się na newsletter. Będziesz zawsze na bieżąco z wiedzą potrzebną w zarządzaniu Łańcuchem Dostaw i Logistyką. Otrzymasz także dodatek do tego artykułu – tabele, na których zostały zbudowane wykresy i kilka niedostępnych w inny sposób materiałów.
Tymczasem do zobaczenia w przy okazji kolejnego wpisu. Jak zawsze w sobotę co dwa tygodnie.
7 komentarzy